Diagnostyka ADHD
Diagnostyka ADHD (zaburzenia hiperaktywności z deficytem uwagi) to proces, który ma na celu określenie, czy osoba spełnia kryteria dla tego zaburzenia, co często bywa trudne, ponieważ objawy ADHD mogą nakładać się na inne problemy psychiczne, a także występować w różny sposób w zależności od osoby. Cała procedura diagnostyczna powinna być przeprowadzona przez specjalistę, najczęściej psychiatrę dziecięcego, psychologa lub neuropsychologa, który ma doświadczenie w diagnostyce ADHD.
1. Konsultacja i wywiad
Diagnostyka zaczyna się od wywiadu, który pozwala zrozumieć historię pacjenta, jego zachowania w różnych okresach życia oraz wszelkie objawy, które mogą wskazywać na ADHD. Często zbiera się informacje od rodziców (w przypadku dzieci) oraz nauczycieli czy innych osób, które mają kontakt z dzieckiem lub dorosłym pacjentem w różnych kontekstach (szkoła, praca, życie społeczne).
2. Obserwacja zachowań
Na podstawie rozmowy z pacjentem i otoczeniem, specjalista może poprosić o wypełnienie kwestionariuszy, które pomagają ocenić nasilenie objawów ADHD. Istnieje kilka standardowych narzędzi diagnostycznych, takich jak:
- Skala Connersa – ocenia objawy ADHD u dzieci.
- Kwestionariusze ADHD dla dorosłych (DIVA-V i WURS) – są to narzędzia do oceny objawów u dorosłych, często służą jako uzupełnienie diagnozy.
3. Kryteria diagnostyczne
Zgodnie z klasyfikacją DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 5. edycja) oraz ICD-10/ICD-11 (Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób), aby postawić diagnozę ADHD, muszą być spełnione konkretne kryteria. W skrócie:
- Trzy główne obszary objawów:
- Deficyt uwagi (np. trudności z koncentracją, łatwe rozpraszanie się).
- Hiperaktywność (np. niemożność spokojnego siedzenia, nadmierna aktywność).
- Impulsywność (np. podejmowanie decyzji bez zastanowienia, przerywanie rozmów).
- Objawy muszą być obecne przez co najmniej 6 miesięcy.
- Objawy muszą występować w co najmniej dwóch różnych środowiskach (np. w domu i szkole/pracy).
- Objawy muszą powodować istotne trudności w funkcjonowaniu, np. w szkole, w pracy lub w relacjach międzyludzkich.
4. Wykluczanie innych
zaburzeń
Często ADHD jest mylone z innymi problemami, np. z zaburzeniami lękowymi, depresją, problemami ze snem czy zaburzeniami nastroju. Dlatego diagnostyka ADHD wymaga również wykluczenia innych możliwych przyczyn objawów, które mogą wyglądać podobnie. W niektórych przypadkach mogą być również przeprowadzane dodatkowe badania, jak np. testy neuropsychologiczne czy badania obrazowe, szczególnie jeśli podejrzewa się inne problemy neurologiczne.
5. Diagnostyka ADHD u
dorosłych
W przypadku dorosłych proces diagnostyczny może być nieco trudniejszy, ponieważ objawy ADHD mogą być mniej wyraźne lub zostały „przeoczone” w dzieciństwie. Dorośli z ADHD mogą mieć problemy z organizacją, zarządzaniem czasem, utrzymywaniem relacji czy osiąganiem celów zawodowych, co może prowadzić do frustracji, niskiej samooceny, a czasem depresji lub lęków.
6. Dodatkowe narzędzia
W procesie diagnostycznym można też wykorzystywać różne skale oceny, np. testy neuropsychologiczne, które pomagają w ocenie pamięci roboczej, funkcji wykonawczych i innych aspektów poznawczych, które mogą być zaburzone u osób z ADHD.
Diagnostyka ADHD nie jest szybka i wymaga czasu, ponieważ to zaburzenie ma różnorodne objawy i wpływa na wiele aspektów życia. Właściwa diagnoza jest kluczowa, by dobrać odpowiednie metody leczenia, które mogą obejmować terapię behawioralną, psychoterapię, a także leczenie farmakologiczne.
